Publicatie VPF (2025/73) door Ramon Wernsen, MFP CFP1

Goud is een complexe belegging, omdat er veel factoren zijn die een rol spelen in de waardeontwikkeling van dit edelmetaal. Naast vraag en aanbod speelt de dollarkoers een belangrijke rol en ook economische en geopolitieke verwachtingen zijn van invloed op de koers van goud. Je kunt het zien als een goedkope verzekering: in goede tijden is de kans groot dat de goudbelegging nauwelijks rendement oplevert, maar in onzekere tijden komt de belegging tot zijn recht. In dit artikel gaan we in op het ontstaan van goud, de hoeveelheid goud op aarde en goud als belegging in vergelijking met aandelen. Verder wordt de vraag beantwoord of goud wel of niet – en in welke mate – een goede aanvulling is binnen de (traditionele) beleggingsportefeuille.

1. Inleiding

Goud roept bij veel mensen een positief beeld op en wordt beschouwd als een waardevol edelmetaal.2 Het staat al eeuwenlang symbool voor zuiverheid, macht, schoonheid en rijkdom. Het woordje goud komt verder voor in diverse Nederlandse gezegden en spreekwoorden, vaak als symbool voor waarde en eerlijkheid.3

2. Ontstaan van goud

Goud is afkomstig uit het heelal. Ons heelal is zo’n 14 miljard jaar oud en ontstaan uit de ‘Big Bang’, de oerknal.4 Dit heelal is onze aarde ongeveer 4,5 miljard jaar geleden ontstaan uit een wolk van gas, stof en puin, een overblijfsel van een supernova-explosie. Dit vormde uiteindelijk de zon en de planeten, waaronder de aarde. Het merendeel van het goud bevindt zich in de aardkorst en slechts voor een zeer klein deel in rivieren en gesteente. Wetenschappers zijn er pas sinds 2017 achter hoe goud is ontstaan. Onderzoek heeft uitgewezen dat het edelmetaal is ontstaan nadat twee zware neutronensterren met een massa iets groter dan de zon en ter grootte van de stad Amsterdam tegen elkaar botsten.5 Al met al kan worden geconcludeerd dat goud al aanwezig was op aarde toen deze gevormd werd, maar dat dit edelmetaal niet op aarde zelf gevormd is maar afkomstig is van sterren die dus in het verre verleden zijn geëxplodeerd. Goud kan dus niet door de aarde worden bijgemaakt. Zogeheten alchemisten hebben in het verleden getracht om gewone metalen om te zetten in het edelmetaal goud, maar inmiddels is wel duidelijk dat dit onmogelijk is, ook niet met de door alchemisten genoemde ‘steen der Wijzen’.6 In het door mij als kleine jongen geliefde sprookje Repelsteeltje lukte het laatstgenoemde om van stro goud te spinnen, maar hiervoor is het ook een sprookje.7

3. Goudvoorraad beperkt

De vroegste bewijzen van goudwinning en gebruik dateren van ongeveer 5000 jaar voor Christus, in het oude Mesopotamië. Ook in het oude Egypte werd goud ook gebruikt als betaal- en ruilmiddel. De Romeinse keizer Julius Caesar veroverde enkele decennia voor het begin van onze jaartelling veel goud in bezette gebieden en betaalde zijn soldaten deels in gouden munten.8 sinds het ontstaan van de mensheid is tot heden ongeveer 216.000 ton goud gewonnen, ofwel 216 miljoen kilogram, waarvan 75% sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Van deze hoeveelheid is ongeveer 97.000 ton (45%) verwerkt in sieraden, ruim 48.000 ton (22%) is verwerkt in goudbaren en munten, alsook in door goud-gedekte ETF’s. Ongeveer 38.000 ton (17%) ligt in de kluizen van centrale banken. Tot slot bevindt zich in de categorie ‘overige’ nog zo’n 33.000 ton goud (15%).

Naar schatting ligt er nog ongeveer 55.000 ton goud onder de grond dat nog gedolven kan worden. Dit zou neerkomen op een totale goudvoorraad van ruim 270.000.9 De jaarlijkse goudmijnproductie schommelt rond de 3500 ton. Dit betekent dat in de komende twee decennia de resterende ondergrondse goudvoorraad – welke bereikbaar is – gedolven zou kunnen worden.10 Ervan uitgaande dat er geen nieuw goud uit de hemel naar beneden komt, is dit de goudvoorraad waar wij het als mensheid mee moeten doen. Goud is dan ook met recht een schaars goed. Het kan in tegenstelling tot aandelen en geld niet ‘bijgemaakt’ worden.

4. Sommige landen kopen meer goud

Centrale banken hebben in de afgelopen drie jaar elk jaar meer dan 1000 ton goud verzameld. Dit is een forse toename ten opzichte van het gemiddelde van 450 ton in het voorgaande decennium. Deze toename is te verklaren door toenemende geopolitieke en economische onzekerheid.11 Waar we zagen dat sommige landen hun goudvoorraad in het verleden afbouwden, zien we dus dat deze momenteel weer wordt versterkt.12
Rusland is het land dat de afgelopen jaren de meeste goudreserves heeft toegevoegd aan zijn voorraad. Andere landen die ook veel goud hebben gekocht zijn China en India. Deze landen hebben hun goudreserves vergroot om minder afhankelijk te worden van de Verenigde staten en de Amerikaanse dollar. Naast de lage rente – waardoor Amerikaanse obligaties minder aantrekkelijk werden – en het argument van goud als een veilige haven, speelt bij deze landen waarschijnlijk ook de angst voor sancties mee. Immers, als zij hun reserves vooral in dollars blijven aanhouden dan zijn zij voor de beschikking over dat geld afhankelijk van de Verenigde staten. Dat maakt het voor die landen aantrekkelijk om meer goud te kopen, ondanks de nadelen die daaraan kleven, zoals opslag, bewaking en het niet direct liquide zijn ervan.13 De goudvoorraad van de Nederlandse centrale bank is juist in de afgelopen halve eeuw afgenomen, ongeveer 1000 ton goud is in het verleden verkocht. Een van de redenen hiervoor was het einde van het Bretton Woods-stelsel begin jaren zeventig van de vorige eeuw. Ons land staat qua voorraad op de tiende plaats van alle landen in de wereld, de Verenigde staten beschikt over veruit de grootste goudvoorraad.14

5. Goud als belegging

Zowel institutionele als particuliere beleggers in Nederland zijn nog altijd terughoudend waar het gaat om beleggen in fysiek goud, dan wel goud-ETF’s. Dit is te begrijpen vanuit het argument dat goud geen directe inkomsten in de vorm van rente en/of dividend oplevert. Beleggers moeten het enkel en alleen hebben van de koersstijging van goud. De prijs van goud wordt uitgedrukt in Amerikaanse dollars. Dit vanwege de rol van de dollar als wereldwijde reservevaluta en de historische koppeling van de dollar aan goud. De prijs van goud op het moment van schrijven van dit artikel (9 augustus) bedraagt 109.235 dollar per kilo (3397,60 dollar per troy ounce en 109,23 dollar per gram). Het jaarrendement (9 augustus 2024.2025) komt uit op 39,7%. In euro’s gemeten komt het rendement uit op 31,1% over deze zelfde periode. Dit verschil is te verklaren door de zwakkere dollar ten opzichte van de euro in het afgelopen jaar. Een zwakkere dollar echter is voor beleggers buiten de Verenigde staten aantrekkelijker, omdat goud, dat in dollars wordt verhandeld, dan relatief goedkoper wordt. Een sterke dollar maakt goud daarentegen duurder. Wisselkoersontwikkelingen spelen al met al een belangrijke rol in de goudprijs.15 In tabel 1 valt af te lezen de verschillen in rendementen tussen goud versus respectievelijk een belegging in de s&P 500-index, in een driemaands Treasury Bill (kortlopend schatkistpapier van de Amerikaanse overheid), in een tienjarige staatsobligatie van de Amerikaanse overheid, in Amerikaanse bedrijfsobligaties en in Amerikaans vastgoed.16 Opgemerkt moet worden dat het hier gaat om nominale bedragen (voor kosten, inflatie en belastingen).

Tabel 1: Vóór 1971 waren de goudprijzen vast en, met de gouden standaard in het achterhoofd, grotendeels stabiel. 

De verschillen in rendementen lijken wellicht op het eerste gezicht klein, maar rekening houdend met de kracht van ‘compounding’ zijn deze (historisch) groot. In tabel 2 is de kracht van het ‘rente-op-rente’-effect duidelijk zichtbaar uitgaande van een eenmalige investering van 100 UsD in de s&P 500 en goud. Historisch gezien is het rendement op de s&P 500 – waarbij de dividenden worden herbelegd – op de lange termijn superieur aan dat van goud, alsook veel andere beleggingscategorieën.17 Echter, dit is niet altijd het geval. Er zijn ook tijdvakken te benoemen waarin goud beter heeft gepresteerd dan de s&P 500.

Duidelijk wordt verder dat een verschil van enkele procenten in rendement op de langere termijn een enorm verschil uitmaakt voor het uiteindelijke kapitaal. Ook wordt duidelijk uit tabel 2 de (negatieve) impact van inflatie op het belegde kapitaal; deze beïnvloedt de koopkracht aanzienlijk.18 Op basis van het verleden kan gesteld worden dat in de regel aandelen een betere bescherming bieden tegen inflatie dan goud, maar dat er zeker ook perioden zijn waar goud een betere bescherming biedt.

In de afgelopen bijna 100 jaar schommelde het rendement van aandelen nominaal tussen de +52% (1954) en -44% (1931) en het rendement van goud tussen de +126% (1979) en -33% (1981). Hieruit kan worden afgeleid dat niet alleen aandelenkoersen, maar ook de goudprijs fors in waarde kan schommelen.

Uit tabel 1 kan worden afgeleid dat de s&P 500 over de tijdvakken 1928-2024, 1975-2024 en 2015-2024 gemeten een beter rendement laat zien dan goud. Maar er zijn ook tijdvakken waarin goud beter rendeerde dan de aandelen binnen de s&P 500, bijvoorbeeld in de jaren dertig en zeventig van de vorige eeuw. Maar ook over de afgelopen 25 jaar kunnen we concluderen dat goud een beter rendement heeft laten zien en dit tegen een lager risico.19 Hier staat weer tegenover dat in de periode 2015-2024 de s&P 500-aandelen gemiddeld een beter rendement behaalden dan goud. Uit tabel 2 kunnen we afleiden dat goud van de 96 onderzochte jaren, 39 jaren (40%) een beter rendement behaalde dan de s&P 500. In 44 van de 96 jaren (46%) zien we het effect dat wanneer de ene belegging (aandelen of goud) in waarde stijgt, de andere belegging juist daalt.20

6. Oorzaken sterke stijging/daling van goud

In tijden van economische en geopolitieke onzekerheid stijgt veelal de waarde van goud. De sterke stijging van de goudprijs in de jaren dertig was voornamelijk een gevolg van de Grote Depressie en de daaruit volgende economi.sche onzekerheid en crisis. De Amerikaanse overheid besloot in 1933 de gouden standaard binnen de Verenigde staten los te laten, wat leidde tot een directe stijging van de goudprijs.21 Ook in de jaren zeventig steeg de goudprijs fors, mede door het definitieve einde van de gouden standaard, de oliecrisis van 1973 en 1979 en daaruit volgende economische onzekerheid, inflatie en minder vertrouwen in de – dalende – dollar. De waarde van de dollar nam af door economische problemen binnen de Verenigde staten en inflatie. Verder kwam daar ook nog bij de inval van de sovjet-Unie in Afghanistan. In deze jaren vluchtte beleggers massaal naar goud als veilige haven en nam de prijs van goud enorm toe. Voorgaande factoren – economische en geopolitieke onzekerheid en hier komt bij op dit moment de eerder besproken extra aankoop van goud door centrale banken – zijn ook de reden waarom de goudprijs in de afgelopen jaren zo fors is gestegen.

Tabel 2: vergelijking tussen S&P 500 en goud, periode 1928 t/m 2024 in nominale en reële cijfers

Slechts twee jaar na de grootste stijging, vond in 1981 de grootste daling plaats van goud in de afgelopen bijna 100 jaar. Het jaar 1981 kenmerkte zich niet alleen in Nederland, maar ook in de Verenigde staten door een zeer hoge inflatie. Om de inflatie te bestrijden verhoogde de Federal Reserve (Fed) de rente fors. Dit leidde voor beleggers tot een hoge rentevergoeding op zowel kortlopend schatkistpapier als langlopende staatsobligaties. Veel beleggers verkochten hun goud ten gunste van obligaties, aangezien goud geen rente/dividend oplevert. Verder speelde mee dat begin jaren tachtig de economische onzekerheid wereldwijd afnam en de vrijhandel toenam mede door (liberaal) beleid van Amerikaanse president Reagan en de Britse premier Thatcher.22 Een investering in goud tussen 1980 en 2000 leverde een negatief rendement voor goud op en waren gouden jaren voor aandelenbeleggers. Begin van de 21ste eeuw begonnen de aandelenkoersen te dalen als gevolg van de gebarsten ‘internetbubble’ en de onzekerheid naar aanleiding van 9-11. Om de economie te stimuleren verlaagden centrale banken de rente. Dit alles zorgde er.voor dat beleggers weer meer in goud gingen beleggen hetgeen een positief effect had op de goudprijs.23

7. Goud in vele soorten en maten

Door het aankopen van goudbaren of munten kun je fy.siek beleggen in goud. Het bezit van fysiek goud is een verzekering met een sterk opwaarts potentieel, gelet op al eerder bewezen risico’s in het huidige mondiale bancaire en financiële systeem. Als belegger kun je er ook voor kie.zen in niet-fysiek goud te beleggen, zoals in giraal goud. Bij sommige banken kun je een goudrekening openen. De kosten zijn lager dan bij fysiek goud kopen. De kosten die je moet maken voor de opslag van fysiek goud gaan direct ten koste van je rendement. Dit maakt de verzekerings.premie in één klap een stuk duurder. Ook kan worden be.legd in goud via Exchange Traded Funds (ETF’s). Voorts is het mogelijk te beleggen in goudmijnen. Ook de mijnaandelen worden in de vorm van een ETF aangebo.den. Het beleggen in aandelen van goudmijnen kan extra risico’s met zich meebrengen. De goudprijs kan weliswaar stijgen, maar een mijn kan toch verliezen maken door bijvoorbeeld mismanagement, fraude of verkeerd geologisch onderzoek. Vaak vertonen de aandelen van deze mijnen een bepaalde correlatie met de goudprijs, wat dus wil zeg.gen dat de koersen harder stijgen of dalen dan de goud.prijs. Een andere, zeer risicovolle, manier om in goud te beleggen is via zogeheten cfd’s. Zo’n ‘contract for difference’ betekent dat partijen afspreken dat er niet daadwerkelijk geleverd hoeft te worden, maar er alleen naar het prijsver.schil tussen de aan- en verkoop van de onderliggende waarde wordt gekeken. Door te beleggen met een hef.boom hoef je als belegger minder kapitaal aan te houden voor dezelfde blootstelling aan goud, kapitaal dat je er.gens anders weer kunt laten renderen. Deze cfd’s zijn risicovol en zeker niet geschikt voor elke belegger.

8. Tot slot

Als financieel planner vind ik dat beleggers slechts een klein deel van hun kapitaal in niet-fysiek goud moeten beleggen. Immers, goud keert geen dividend uit en kan geen groei doormaken zoals bedrijven dat wel kunnen doen. Goud kan echter wel prima dienen als hedge onder een traditionele beleggingsportefeuille. Uiteraard kan de prijs van goud – net als die van aandelen – in geld dalen. Maar dit risico kun je zien als een verzekeringspremie om verdampen van geld en/of effecten door (hoge) inflatie en/of deflatie af te dekken. In ons huidige monetaire en financiële systeem is er bij zo ongeveer elke belegging en spaar-constructie sprake van tegenpartijrisico. Een belangrijk argument dus om zeker een deel van je kapitaal hiervan af te schermen door het in fysiek goud aan te houden. Al met al biedt beleggen in goud een goede aanvulling op de traditionele beleggingsportefeuilles en valt het te overwegen om in een goed gespreide beleggingsportefeuille in de basis een paar procent aan goud op te nemen. Dit percentage kan worden verhoogd of verlaagd afhankelijk van macro-economische ontwikkelingen en geopolitieke spanningen.

1. Ramón Wernsen MFP, CFP® is zelfstandig financieel- en vermogensplanner en eigenaar van Financial Planning 4 All.
2. scheikundige symbool AU, atoomnummer 79. Het massagehalte aan goud van sieraden wordt gemeten in karaat; zuiver goud is 24 karaat. Veelvoorkomende zuiverheidsgraden in Nederland zijn 14 karaat (58,3% goud), 18 karaat (75%) en 22 karaat (91,7%).
3. Enkele bekende gezegden zijn: Een hart van goud hebben, Het is niet alles goud wat er blinkt, spreken is zilver, zwijgen is goud, Zijn gewicht in goud waard zijn, Gouden bergen beloven, Het gouden kalf aanbidden, Zo eerlijk als goud zijn, Jij bent goud waard, et cetera.
4. https://www.nationalgeographic.nl/wetenschap/a62412/oerknal-heelal-wat-we-niet-weten.
5. De Nobelprijs voor Natuurkunde is in 2017 toegekend aan de Amerikanen Rainer Weiss, Barry Barish en kip Thorne. https://nos.nl/artikel/2195993. In 2017 konden deze wetenschappers met nieuwe apparatuur zwaartekrachtgolven meten. Door deze metingen zijn ze erachter gekomen dan zo’n 130 miljoen jaar geleden twee neutronensterren tegen elkaar botsten (de botsing tussen die twee neutronensterren gebeurde 130 miljoen jaar geleden, maar was zo ver weg dat het licht en ook de zwaartekrachtgolven van de kosmische klap ons pas op 17 augustus 2017 bereikten). Hierbij kwam zoveel energie vrij dat deeltjes samen konden worden gevoegd en elementen zoals goud zich konden vormen. Doordat wetenschappers dit hebben kunnen meten, is nu met meer zekerheid te stellen dat goud zich al miljarden jaren kan vormen door de druk die vrijkomt bij dit soort botsingen van grote sterren. Naast deze theorie, is er ook nog een theorie dat goud zich kan vormen wanneer een supernova, een oude en zware ster, implodeert. Ook bij dit proces komt veel energie vrij en vormt zich een hoge druk waardoor goud zou kunnen ontstaan.
6. https://nl.wikipedia.org/wiki/Alchemie, https://nl.wikipedia.org/wiki/steen_der_wijzen.
7. https://nl.wikipedia.org/wiki/Repelsteeltje_(sprookje).
8. https://www.thesilvermountain.nl/goud/goud-in-de-prehistorie-en-de-oudheid-tot-500-n-chr. 9 https://www.gold.org/goldhub/data/how-much-gold.
1.0 https://www.goldrepublic.nl/hoeveel-goud-is-er-op-de-goudmarkt.
11. https://www.gold.org/.
12. In de loop der tijd is de goudvoorraad van Nederland wel afgebouwd van zo’n 1700 ton bij de val van het stelsel van Bretton Woods in 1971 tot de huidige 612,5 ton. sinds die tijd is de voorraad echter stabiel gebleven. De Nederlandse goudvoorraad is niet op één plek opgeslagen, maar wordt bewaard op verschillende locaties. Ongeveer 31% van het goud bevindt zich in Nederland, in de kluis van De Nederlandsche Bank (DNB) in Zeist. Daarnaast wordt een ander deel van 31% van de goudvoorraad bewaard in New York, bij de Federal Reserve Bank. De rest van het goud, ongeveer 38%, is opgeslagen in Ottawa en Londen. Het dient als een reserve om vertrouwen te geven in de Nederlandse economie en om eventuele schokken op de financiële markten op te vangen. De Verenigde staten hebben de grootste goudvoorraad ter wereld, met ongeveer 8133 ton goud. Dit is aanzienlijk meer dan de goudreserves van andere landen zoals Duitsland (3362 ton) en Italië (2452 ton).
13. https://www.elibrary.imf.org/view/journals/001/2023/014/article.A001-en.xml.
14. In 1971 besloot de Amerikaanse president Nixon om de dollar niet langer inwisselbaar te maken voor goud, waardoor de vaste wisselkoersen van het Bretton Woods-systeem feitelijk werden opgeheven.
15. stel je bent Nederlands en betaalt in euro’s. Je koopt 1 kilo goud genoteerd in dollars. Goud stijgt in een jaar met bijvoorbeeld 15%, maar tegelijkertijd daalt de waarde van de dollar ten opzichte van de euro met 10%. Je rendement is dan nog 5%. Maar stel dat de waarde van goud in datzelfde jaar met 10% daalt en de waarde van de dollar verliest eveneens 10% ten opzichte van de euro, dan is je rendement 0%. Aan de andere kant kan het ook zo zijn dat het rendement van goud stijgt met 15% en de koers van de dollar neemt toe ten opzichte van de euro. Dan loopt jouw rendement verder op boven de 15%.
16. https://pages-stern.nyu.edu/~adamodar/. Om appels met appels te vergelijken heb ik ervoor gekozen om in de vergelijking allemaal beleggingscategorieën op te nemen die genoteerd zijn in Amerikaanse dollars. De gehanteerde prijzen voor goud zijn eindejaarsprijzen per ounce. De maker van de Excel gebruikt de s&P 500, die in 1957 werd opgericht, en vult de gegevens vervolgens aan met andere indices van bedrijven met een grote marktkapitalisatie die eerder bestonden. Het jaarlijkse rendement is als volgt berekend: ‘Elk jaar bereken ik het jaarlijkse rendement door eerst het dividendrendement te berekenen door de uitgekeerde dividenden en de koersverandering van de index te delen door de stand van de index aan het begin van het jaar. Dus, als de index begint op 1000 en stijgt naar 1080, terwijl er een dividend van 5 wordt uitgekeerd, dan is mijn jaarlijkse rendement = (1080 – 1000 + 5)/1000 = 8,5%.’
17. De s&P 500 is een toonaangevende index die de prestaties volgt van 500 van de grootste Amerikaanse large cap bedrijven.
18. Omdat goud wordt uitgedrukt in Us-dollars is voor de vergelijking ook gekozen voor beleggingscategorieën in Us-dollars. Verder is geen rekening gehouden met beleggingskosten en belastingen die van invloed zijn op het rendement en het kapitaal. De gehanteerde cijfers in tabel 1 en 2 zijn opgesteld door de Indiaas-Amerikaanse academicus Aswath Damodaran. Hij is een academicus die momenteel de kerschner Family Chair in Finance Education bekleedt en ook hoogleraar Financiën is aan de stern school of Business van New York University.
19. Het meetkundig rendement van de s&P 500 bedroeg over de periode 2000-2024 circa 7,6% en dat van goud circa 9,7% gemiddeld per jaar (voor kosten, inflatie en belastingen). De standaarddeviatie van de s&P 500 bedroeg over deze periode circa 18 en die van goud circa 14.
20. De correlatie tussen goud en de s&P 500 sinds 1928 is over het algemeen laag en vaak negatief. Dit betekent dat wanneer de aandelenkoersen van de s&P 500 stijgen, de goudprijs vaak daalt, en vice versa. Er is geen sterke, consistente positieve correlatie tussen de twee.
21. In 1933 werd de gouden standaard in de Verenigde staten gedeeltelijk verlaten. Burgers moesten hun goud inleveren bij de overheid en het was niet langer mogelijk om papiergeld in te wisselen voor goud. Dit gebeurde in de context van de Grote Depressie, waarbij de economie zwaar leed en de Amerikaanse overheid maatregelen nam om de economie te stimuleren.
22. https://www.tijd.be/dossier/ditwas2009/reagan-en-thatcher-gaan-nooit-meer-weg/8276247.html.
23. Voor niet-Amerikaanse beleggers kwam daar als voordeel bij dat een zwakkere dollar ten opzichte van andere valuta, ervoor zorgde dat goud in andere valuta’s duurder werd.